غلبه بر موانع شیردهی در نوزادان نارس و کم وزن

منبع : سایت مجله سیب

نوزاد کم وزن در آمریکا حدود ۱۰% تولدها نارس ( زودتر از هفته ۳۷ حاملگی ) اتفاق می افتند. شیر مادر که بهترین ماده غذایی برای نوزادان رسیده است، در نوزادان نارس و کم وزن ( وزن تولد کمتر از ۲۵۰۰ گرم ) هم توصیه می شود، اما همه نیازهای نوزادان خیلی نارس ( با وزن کمتر از ۱۵۰۰ گرم ) را بخوبی فراهم نمی کند.

مایع آمنیوتیک ( مایعی که جنین قبل از تولد در آن شناور است ) علاوه بر محافظت فیزیکی جنین در برابر ضربه و محافظت او در برابر عوامل عفونی، حاوی انواع پروتئین، ویتامین، املاح، هورمونها و فاکتور رشد است که جنین ازهفته ۱۲ به بعد مرتبا از آن می نوشد و تأثیر زیادی بر رشد و تکامل جنین و دستگاه گوارش و تنفس او دارد ( ۱۵% رشد جنین بخصوص در هفته های آخر حاملگی از بلع این مایع است ). لذا نوزادان نارس از این رشد محروم می مانند اما شیر مادران نوزادان نارس، این کمبود را به میزان زیادی جبران می کند.

شیر مادران نوزادان نارس در ابتدا پروتئین و انواع اسیدهای چرب بیشتری دارند که در مدت چند هفته بعد از تولد متناسب با رشد نوزادان نارس، این مقادیر کاهش می یابند.

مواد معدنی و حتی عناصر کمیاب در شیر مادر نوزاد نارس شبیه شیر مادر نوزاد رسیده هستند با این تفاوت که مقدار سدیم، کلر، منیزیم، مس، روی، و آهن آن بیشتر است.

میزان وییتامینهای B1 ، B2 ، B6 و در صورت رژیم غذایی مطلوب مادر، ویتامین B12 در شیر مادران نوزادان نارس و کم وزن، کافی است. اما ویتامینهای A و C در نوزادان نارس، و همچنین ویتامین E مکمل در نوزادان خیلی کم وزن توصیه می گردد ( ویتامینهای K و D در همه نوزادان رسیده و نارس توصیه می شود. )

لاکتوز ( قند شیر ) در آغوز مادران نوزاد نارس کمتر است ولی تدریجا افزایش می یابد. الیگوساکاریدهای شیر انسان با داشتن خواص پروبیوتیکی ( تحریک باکتریهای غذایی و تسهیل جذب )، چسبندگی به سلولهای روده و جلوگیری از اتصال میکروبها به آن، و فراهم آوردن موادی که در دفاع نوزاد و تکامل عصبی مهم هستند، در شیر مادران نوزادان نارس بیشتر است.

افزایش ملکولهای فعال بیولوژیکی که نقش مهمی در سیستم دفاعی نوزاد دارند، در شیر مادر نوزادان نارس بسیار چشمگیر است. با توجه به این یافته ها، آکادمی طب کودکان آمریکا توصیه میکند که همه نوزادان نارس باید از شیرمادر تغذیه شوند و اگر مادر به هر دلیل قادر به شیر دهی کافی نباشد، بجای شیر خشک مخصوص نوزادان نارس، ارجح است که از شیر پاستوریزه شده مادران دیگر استفاده شود. بعلاوه این توصیه بر اساس مطالعاتی بوده است که نشان داده اند شیر انسان در این نوزادان، عفونت دیررس نوزادی، آنتروکولیت نکروزان، آسیب شبکیه چشم ناشی از نارسی ( ROP )، اختلالات شخصیتی ( BPD )، و موارد بستری مجدد در سال اول تولد را کاهش داده و سبب بهبود تکامل عصبی شده است. همچنین در این نوزادان بیماری های متابولیکی کمتر بوده و در سن بلوغ، فشار خون پائین تر و سطح چربی سبک (مضر) و شیوع دیابت کمتر بوده اند. از میان این فواید بیشمار شیرمادر، کاهش آنتروکولیت نکروزن ( NEC ) به خاطر شیوع زیاد آن در نوزادان نارس، مرگ و میر بالای آن، ماهیت طولانی بیماری با عوارض بسیار، و کاهش رشد و تکامل عصبی ناشی از آن، از همه مهمتر است.

تغذیه با شیر مادر برای نوزادان نارس و کم وزن نیازمند اقدامات مختلفی است. مادران باید پس از زایمان بطور مکرر شیر خود را بدوشند. در صورت بستری بودن نوزاد در بخش مرقبت ویژه نوزادان ( NICU )، مادران باید عرض ۶ تا ۸ ساعت پس از زایمان دوشیدن شیر را شروع کنند ( ۸ تا ۱۲ بار در روز ) و مطمئن شوند که هر بار پستان را تخلیه کرده اند.

برای نوزادان خیلی نارس، غنی سازی شیر مادر با پودرهای غنی کننده تهیه شده ازشیر گاو انجام می گیرد که جهت این کار بر افزودن پروتئین، کلسیم، فسفر، و ویتامین D تأکید می شود. البته غنی کننده های تجاری از شیر گاو، بدون عارضه هم نیستند. اسیدوزمتابولیک ( اسیدی شدن خون )، آلودگی میکروبی پودرهای شیر خشک و درنتیجه عفونت نوزادان ازجمله عوارض این مواد می باشند. غنی کننده های تهیه شده از شیر انسان هم بسیار گران بوده و در نتیجه مصرف این غنی کننده ها را محدود به نوزادان خیلی نارس می کند. این نوزادان به دریافت اسید آمینه و چربی بصورت وریدی هم نیاز دارند.

شاید این مطلب برای شما مفید باشد : اثرات مثبت شیر دهی بر سلامت مادران

باید یادآور شد که تلاش های بیشتر ( توسط پزشکان، پرستاران، کارکنان بیمارستان و اطرافیان مادر ) برای برقراری، حفظ و تولید شیر مادرانی که نوزادان نارس و کم وزن به دنیا آورده اند، فواید بیشتری ( هم از نظر ترکیبات و هم از نظر عدم نیاز به پاستوریزه کردن ) نسبت به استفاده از شیرهای اهدایی دارند. اطمینان دادن، حمایت، همدلی و تشویق مادران برای رسیدن به این هدف بسیار مهم و ارزشمند است.

سایت مینی نینی mini-nini.com همواره در جهت ارتقا سطح علمی مادران میکوشد و مطالب مناسب حوزه مادر و کودک را از سایت های مختلف برای شما عزیزان گردآوری می نماید

دکتر مسیح معرف – متخصص اطفال

– Breastfeeding Update for the Pediatrician, Pediatric Clinic of North America, Feb 2013, Volume 60, Issue 1,
– Extremely and Very Preterm Infants, Benefits of Human Milk, Nelson Textbook of Pediatrics, 21th Edition, 2019, Part XI, Chapter 117.2-4